روسیه (فدراسیون روسیه) بزرگترین کشور جهان است که بر مساحتی بیش از 17 میلیون کیلومتر مربع امتداد یافته و 11 منطقه زمانی را در خود جای داده است. این کشور عظیم از سرزمینهای اروپایی تا مناطق آسیایی تا بخشهای کاملاً شرقی ممتد است. روسیه با جمعیتی بالغ بر 146 میلیون نفر، پرجمعترین کشور اروپایی و نهم پرجمعترین کشور جهان به شمار میرود. پایتخت این کشور، مسکو، بزرگترین شهر اروپا و یکی از بزرگترین شهرهای جهان است.
جغرافیا و اقلیم روسیه
موقعیت جغرافیایی و مرزها
روسیه یک کشور بینالقارهای است که در شرق اروپا و شمال آسیا قرار دارد. این کشور دارای بلندترین ساحل دنیاست که بیش از 37653 کیلومتر طول دارد و سواحل آن به سه اقیانوس (اقیانوس منجمد شمالی و آرام) و 13 دریای هامشی متصل است. روسیه با 14 کشور همسایه مرز مشترک دارد، شامل فنلاند، استونی، لتونیا، لیتوانی، لهستان، بلاروس، اوکراین، گرجستان، آذربایجان، قزاقستان، چین، مغولستان و کره شمالی.
مساحت کل روسیه (بدون توجه به وضعیت قانونی کریمه) 17/098/242 کیلومتر مربع است. کشور از عرض جغرافیایی 41 تا 82 درجه شمالی و طول جغرافیایی 19 درجه شرقی تا 169 درجه غربی امتداد دارد.
ویژگیهای طبیعی و کوهستانها
روسیه دارای نه رشته کوهستان بزرگ است. کوهستان اورال به عنوان مرز طبیعی میان اروپا و آسیا شناخته میشود. قلههای مهم شامل:
- البروس در کوهستان قفقاز: 5642 متری (بلندترین قله اروپا)
- کلیوچفسکایا سوپکا در کامچاتکا: 4750 متر (فعالترین آتشفشان اوراسیا)
- کوهستانهای سایان، آلتای و سیستم کوهستانی شرق سیبری
آب و آبهای سطحی
روسیه دارای بیش از 100/000 رودخانه است که یکی از بزرگترین منابع آب سطحی جهان را تشکیل میدهند. دریاچههای مهم عبارتند از:
- دریاچه بایکال: عمیقترین، پاکترین و کهنترین دریاچه شیرین آب جهان که تنها 5/3 درصد از کل دریاچههای جهان دارای بیش از یکپنجم کل آب شیرین دنیا است
- دریاچه لادوگا و اونگا: دو بزرگترین دریاچه اروپا
- رود ولگا: بزرگترین رودخانه اروپا که 3510 کیلومتر طول دارد
- رودخانههای بزرگی مانند اوب، ینیسی، لنا و آمور سیبری را آبخوری میکنند.
اقلیم و مناطق آبوهوایی
روسیه دارای تنوع اقلیمی گسترده است. اقلیم غالب در اکثر نقاط، مادههای انسانی است. مناطق اقلیمی روسیه عبارتند از:
- تندرا: منطقه شمالیترین روسیه، بدون درختان، با زمستانهای طولانی تاریک و تابستانهای کوتاه روشن
- تایگا: بزرگترین منطقه جنگلی روسیه که از مرز فنلاند تا اقیانوس آرام امتداد دارد
- استپ: دشتهای وسیعی که شرایط مناسبتری برای سکونت و کشاورزی فراهم میکند
اقلیم سیبری توسط فصلهای دو گانه (زمستان خیلی سخت و تابستان گرم) مشخص میشود. برخی بخشهای سیبری شرقی قطب سرما شناخته میشود که در آن دمای منفی 71/2 درجه سلسیوس ثبت شده است.
جمعیت و ترکیب اجتماعی
توزیع جمعیت و شهرنشینی
جمعیت روسیه 146 میلیون نفر (2025) و 143/6 میلیون نفر (بدون احتساب کریمه) است. روسیه پرجمعترین کشور اروپایی و نهم پرجمعترین کشور جهان است. تراکم جمعیتی متوسط حدود 8/5 نفر در کیلومتر مربع است.
روسیه یک کشور بسیار شهرنشین است و تقریباً 75 درصد از جمعیت در مناطق شهری زندگی میکند. شهرهای بزرگتر شامل:
- مسکو (13/274/285 نفر): پایتخت و بزرگترین شهر
- سن پترزبورگ (5/652/922 نفر): دومین شهر بزرگ و مرکز فرهنگی
- نووسیبیرسک: (1/637/266 نفر)
- یکاترینبورگ، قزان، نیژنی نووگورود
اقوام و ترکیب قومی
روسیه کشوری چندقومی است که 160 گروه قومی مختلف در آن زندگی میکند. اکثریت (81 درصد) را اقوام روسی تشکیل میدهند. دیگر گروههای بزرگ عبارتند از:
- تاتارها (3/1 میلیون)
- اوکراینیها
- چوواشها
- بشکیرها
- ارمنیها
زبان و مذهب
روسی تنها زبان رسمی روسیه است و بیش از 142/6 میلیون نفر آن را به عنوان زبان مادری صحبت میکنند. پس از روسی، تاتاری (5/3 میلیون گوینده) و اوکراینی پرسخنرانترین زبانهای کشور هستند. روسیه دارای 100-150 زبان دیگر است.
در زمینه مذهب:
- 41-47 درصد: گیرایی اورتودکس
- 25 درصد: بدون مذهب (معتقد به خدا اما بدون مذهب خاص)
- 13 درصد: الحادی
- 6/5 درصد: مسلمان
- 1 درصد: بودایی و مذاهب دیگر
سیاست و حکومت روسیه
ساختار حکومتی
روسیه یک جمهوری فدرال نیمه ریاستی است که بر اساس قانون اساسی 1993 تشکیل یافته است. ساختار دولتی شامل:
- رئیس جمهور: رئیس دولت و فرمانده کل نیروهای مسلح، دوره 6 ساله
- نخستوزیر: رئیس دولت که از طرف رئیس جمهور منصوب میشود
- مجلس فدرال: مجلس کنگره (450 نفر) و شورای فدراسیون (170 نفر)
پوتین و دوره معاصر
ولادیمیر پوتین از سال 2000 بر سیاست روسیه حاکمیت دارد (به جز دوره 2008-2012 که نخستوزیر بود). دوره پوتینی با تثبیت اقتدار، بهبود اقتصادی (به ویژه از طریق قیمتهای بالای نفت) و سیاست خارجی پرقدرت مشخص است.
وضعیت جهانی و حقوق بشر
روسیه رتبههای پایینی در شاخصهای دموکراسی و حقوق بشر جهانی دارد. در سال 2024:
- رتبه 162 از 180 در شاخص آزادی مطبوعات
- رتبه 154 از 180 در شاخص فساد
- محدودیتهای قابل توجهی در آزادی بیان و حق زیستن برای اقلیتهای LGBTQ
اقتصاد روسیه
شاخصهای اقتصادی
روسیه دارای یک اقتصاد بزرگ و متنوع است:
- 9مین اقتصاد بزرگ جهان به حساب درآمد ناخالص ملی اسمی
- 4مین اقتصاد بزرگ جهان براساس تعادل قدرت خریدی (PPP)
- تولید ناخالص داخلی سال 2024: حدود 2/16 تریلیون دلار
بخش انرژی و منابع طبیعی
روسیه یک ابرقدرت انرژی است:
- بزرگترین ذخایر گاز طبیعی جهان
- دومین تولیدکننده و صادرکننده نفت
- دومین صادرکننده گاز طبیعی
- سومین صادرکننده زغالسنگ
- ذخایر گستردهای از فلزات قیمتی و معادن
بخش انرژی تا 30 درصد از درآمدهای بودجه فدرال روسیه را تشکیل میدهد.
اقتصاد و جنگ اوکراین
از سال 2022 پس از تهاجم اوکراین، روسیه با تحریمهای گستردهای از سوی غرب روبرو شده است. با این حال، اقتصاد روسیه نسبتاً مقاوم ظاهر شده است:
- رشد GDP سال 2024: 4/1 درصد
- بیکاری: 2/5 درصد (پایینترین رقم)
- تورم باقیمانده: 8/4 درصد
هزینههای نظامی و امنیتی سال 2025 حدود 40 درصد از کل بودجه دولتی است.
تاریخ روسیه
روسیه باستان و قرون وسطایی
تاریخ روسیه به دورههای مختلفی تقسیم میشود:
- کیان روس کیوی (862-1240): اولین دولت اسلاوشرقی که بعدها پایتخت خود را از نووگورد به کیوف منتقل کرد. در سال 988 یا 987، روسیه مسیحیت گرجسی (ارتدکس) را از بیزانس پذیرفت.
- غزو مغولی (1237-1240): حملات مغول روسیه را تحت سلطه خود درآورد، دورانی 200 ساله که سیاه سال نام دارد.
امپراتوری روسیه و توسعهی سرزمینی
پترو بزرگ (1682-1725) روسیه را به امپراتوری تبدیل کرد و سن پترزبورگ را بنا نهاد. او تحولات غربیزا را وارد روسیه کرد.
کاترین کبیر (1762-1796) توسعهی روسیه را تقویت کرد و روشنگری روسی را رهبری کرد.
انقلاب روسی و شوروی
- انقلاب 1917: دو انقلاب در سال 1917 (انقلاب فوریه و انقلاب اکتبر) سلطنت را سقوط داد و دولت شوروی را به وجود آورد.
- اتحاد شوروی (1922-1991): 69 سال حکومت کمونیستی که روسیه را به قدرت جهانی تبدیل کرد، اما با بسیاری فجایع و قحطهای ساختگی همراه بود.
جنگ جهانی دوم و جنگ سرد
شوروی 27 میلیون نفر در جنگ جهانی دوم تلف کرد اما به عنوان یک ابرقدرت جهانی ظاهر شد. دوران جنگ سرد مسابقه تسلیحات هستهای و تنشهای سیاسی را به همراه داشت.
فروپاشی شوروی و دوره معاصر
1991: فروپاشی اتحاد شوروی و تشکیل فدراسیون روسیه. دوره 1990 با بحرانهای اقتصادی و سیاسی مشخص شد.
دوره پوتین (2000 تا کنون): تثبیت قدرت، بهبود اقتصادی، و فعالیتهای ژئوپلیتیکی فعالتر، شامل:
- جنگ چچن (2 دوره)
- جنگ 2008 با گرجستان
- الحاق کریمه (2014)
- تهاجم اوکراین (2022 تا حال)
فرهنگ و هنر روسیه
ادبیات روسی
روسیه یکی از بزرگترین پراثر ادبیات جهان است:
دوره طلایی (1830-1860): پوشکین، لرمنتف، گوگول، ترگنیف، دوستویفسکی و تالستوی
نویسندگان مشهور:
- لئو تالستوی: نویسنده «جنگ و صلح» و «آنا کارنینا»
- فیودور دوستویفسکی: نویسنده «جرم و تنبیه» و «ایدیوت»
- انطون چخوف: نویسنده نمایشنامه و داستانهای کوتاه
موسیقی و باله
روسیه سهمی بزرگ در موسیقی جهانی دارد:
موسیقاران: چایکوفسکی، استراوینسکی، پروکوفیف، شوستاکوویچ
باله: روسیه دارای تقالید قویای در بالهاست:
- بالت بولشوی (مسکو)
- بالت ماریینسکی (سن پترزبورگ)
معماری و هنرهای بصری
معماری روسی مشخصههای فریدی دارد:
- گنبدهای پیازگون: مانند کلیسای سن باسیل (1561)
- ایکونهای ارتدکس: هنر مذهبی غنی
- کاخهای سلطنتی: پترهوف، کاتسینه، ورسای روسی
هنرمندان معروف:
- آندری روبلیف: نقاش ایکون 14 قرن
- کاندینسکی: بنیادگذار هنر انتزاعی
- مارک شاگال: هنرمند مدرن روسی-فرانسوی
سینما
روسیه سینمای بزرگ جهانی داشته است:
- سرژی آیزنشتین: کارگردان «کشتی پوتمکین» و «زندگی یک انقلابی»
- آندری تارکوفسکی: کارگردان «مرور» و «مراقب»
ورزشها
روسیه قدرت بزرگ ورزشی است:
- فوتبال: اگرچه کمتر موفقتر از هاکی، لیگهای حرفهای دارد
- هاکی روی یخ: تیم ملی شوروی دستاوردهای افسانهای داشت - 20+ قهرمانی جهانی و طلاهای المپیک
- جمناستیک، وزنهبرداری، کشتی
- ورزش سنتی بندی: ورزشی روسی متعلق قرون قدیم
گردشگری و جاذبههای توریستی روسیه
مسکو - پایتخت
مسکو مرکز سیاسی، اقتصادی و فرهنگی روسیه است:
- میدان سرخ: میدان شهری تاریخی
- کرملین: قلعه تاریخی و مقر دولت
- کلیسای سن باسیل: معماری منحصربهفرد
- موزههای جهانی: متحفهای لنین، تریتیاکف
سن پترزبورگ - ونیز شمال
سن پترزبورگ شهر کلاسیک و اروپاییتر است:
- کاخ زمستانی: مقر توپاری روسی
- کاخ پترهوف: کاخ تابستانی تزئین شده با آبنمایشهای فوقالعاده
- کلیسای صادق خونی: معماری فریدی
- خیابانهای آبشهر
دیگر مقاصد گردشگری
- دریاچه بایکال: طبیعت و ریلراه تراسیبری
- دریاچه بایکال: منطقه حفاظتشده یونسکو
- کامچاتکا: آتشفشانهای فعال و طبیعت وحشی
- ریلراه تراسیبری: سفری بین مسکو و ولادیوستوک (9188 کیلومتر)
نتیجهگیری
روسیه یک کشور پیچیده و متنوع است که نقش مهمی در تاریخ، سیاست و فرهنگ جهانی ایفا کرده است. با تاریخ غنی، فرهنگ چندپهلو، و منابع طبیعی فراوان، روسیه باقیماندن یک بازیگر کلیدی در صحنه جهانی است. هرچند روسیه با چالشهای سیاسی و اقتصادی روبهرو است، اما قدرت و نفوذ آن را نادیده نمیتوان گرفت.
نیاز به مشاوره تخصصی دارید؟
تیم متخصص ما آماده ارائه مشاوره رایگان و بررسی شانس موفقیت شما است.
درخواست مشاوره رایگان
نظرات کاربران
نظر خود را بنویسید